Türk gazetecileri konuk eden Nikol Paşinyan’dan kıymetli iletiler

Ermenistan ve Azerbaycan barış metni üzerinde tam muahede sağladığı saatlerde kıymetli bir gelişme daha yaşandı.

Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, birinci sefer Türk medya kuruluşlarının temsilcilerine röportaj verdi.

Başbakanlık binasında gerçekleştirilen röportajda Başbakan Paşinyan, basın mensuplarının Türkiye-Ermenistan bağlarından Ermenistan’ın dış siyasetine yönelik sorularını yanıtladı, değerli bildiriler verdi.

Paşinyan’a birinci olarak Türkiye-Ermenistan bağlarını olağanlaştırma sürecinde hangi noktada olunduğu soruldu.

“DİPLOMATİK TEMSİLCİLER DAİMA DİREKT TEMAS HALİNDELER”

Ermenistan Başbakanı Paşinyan, bir gün siyaseti bırakıp emekli olduğunda Ermenistan-Türkiye bağlantıları ve bilhassa Güney Kafkasya hakkında nasıl bir miras bırakmak istediğine ve bölge için nasıl bir hayali olduğuna yönelik soruya şu cevabı verdi:

“İkinci soruya kesin bir cevap vermek çok sıkıntı. Zira şimdi hangi sonuçları kaydettiğimizi ve hangi sonuçları özetleyebileceğimizi görmemiz gerekiyor.

Elbette, dilekler açısından konuşacak olursak katiyen Ermenistan ve Türkiye ortasında diplomatik ilgilerin kurulmasını, hududun demiryolu ve kara yolu ulaşımı için açık olmasını, ticari temasların direkt olmasını dilerdim, yani hudut geçişleri ve ulaşım irtibatları açısından.

Çünkü bugün bile Ermenistan ve Türkiye ortasında hayli geniş bir ticaret hacmi var, iş temasları mevcut, lakin bu esasen dolaylı bir formda gerçekleşiyor”

“TÜRKİYE İLE BAŞLAYAN DİYALOG ÇOK ÖNEMLİ”

“Ve elbette, Ermenistan ile Türkiye ortasında başlayan bu diyalog çok önemli” diyen Paşinyan, “Bana sık sık Ermenistan-Türkiye münasebetlerinde hangi sonuçların elde edildiği soruluyor.

Elbette, ekseriyetle özel temsilcilerimiz formatında yapılan görüşmelerde Ermenistan ile Türkiye ortasındaki hududun – kara hududundan bahsediyoruz – üçüncü ülke vatandaşları ve diplomatik pasaport sahipleri için açılacağı konusunda bir muahedeye varıldığını söylüyoruz ve elbette bu mutabakatın uygulanmasını bekliyoruz.

Bu muahedeye 2022 yazında varılmıştı, lakin şimdi uygulanmadığı için birçok kişi bunu Ermenistan-Türkiye münasebetlerinde rastgele bir sonucun olmadığı biçiminde yorumluyor” sözlerini kullandı.

“ÇOK DEĞERLİ BİR DEĞİŞİM”

Türkiye-Ermenistan münasebetlerinde rastgele bir ilerleme olmadığına yönelik sözler çıktığını söyleyen Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, “Çünkü bugün Ermenistan ile Türkiye ortasında çok direkt bir diyalog, çok direkt bir konuşma var ve şayet münasebetlerimizin evvelki periyodunu göz önünde bulundurursak, bu çok değerli bir değişimdir. Ermenistan ve Türkiye’nin diplomatik temsilcileri daima direkt temas halindeler.

Ve tekrar ediyorum, dışarıdan bakıldığında bu somut bir sonuç üzere görünmeyebilir, lakin benim için ve devlet idare sistemindeki beşerler için bu somut bir sonuçtur. Zira daha evvel birbirimizin bakış açılarını netleştirme fırsatından bile yoksunduk. ‘Ankara’da ne düşünüyor’ diye çoklukla üçüncü ülkeler aracılığıyla öğreniyorduk. Ankara da esasen üçüncü ülkeler aracılığıyla Erivan’da ne düşünüldüğünü öğreniyordu.

Şimdi ise sözün tam manasıyla, temsilcilerimiz direkt telefon açıp ‘Bu mevzudaki görüşünüz nedir?’ diye sorabiliyorlar ve bu çok kıymetli bir değişimdir. Bu, son derece kıymetli bir gelişme ve bunun sonuçlara yol açacağından eminim.

Ayrıca, tarafların hangi zorluklarla karşılaştığını, hangi sıkıntıların olduğunu, hangi hususların ek açıklama gerektirdiğini, hangi mevzularda bakış açılarının farklılaştığını karşılıklı olarak daha yeterli anlıyoruz. Bunu çok kıymetli bir kazanım olarak gördüğümü açıkça söylemeliyim” tabirlerini kullandı.

“CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN İLE BİRKAÇ SEFER GÖRÜŞTÜK”

Paşinyan, “Bu mühlet zarfında Cumhurbaşkanı Erdoğan ile birkaç defa görüşme gerçekleştirdik, telefon görüşmeleri yaptık, Dışişleri Bakanları bağlantı kurdu ve bağlantı halinde olmaya devam ediyor. Bölgesel İdare ve Altyapı Bakanımız, mevkidaşıyla temas kurdu. Ayrıyeten Eğitim, Bilim, Kültür ve Spor Bakanı da temaslarda bulundu.

Özel temsilciler de birbirleriyle irtibat halinde. İş birliğine dair somut örneklerimiz de mevcut; yakın vakitte Türkiye tarafından aranan yahut suçlanan 2 kişiyi Türkiye’ye teslim ettik. Bunlar büyük muvaffakiyetler üzere görünmeyebilir, fakat evvelki devirde ne durumda olduğumuzu göz önünde bulundurursak, elbette bu çok değerli bir ilerlemedir.

Ancak, bunun dinamik bir süreç olduğunu vurgulamak çok kıymetlidir ve elbette bu dinamiğin durmaması ve devam etmesi için efor gösterilmelidir. Bu ise, öteki faktörlerin yanı sıra, iki ülkenin başkanlarının ve hükümetlerinin siyasi iradesine bağlıdır. Ben siyasi irade görüyorum, fakat kıymetli olan bu siyasi iradenin karşılıklı olarak gelişmeye devam etmesidir” dedi.

“ERDOĞAN’IN BENİ YEMİN MERASİMİNE ÇAĞIRMASI ÇOK ÖNEMLİYDİ”

Paşinyan açıklamasını şu biçimde sürdürdü:

Elbette şunu da belirtmem gerekir ki Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın beni, seçimlerde elde ettiği zaferden sonra düzenlenen yemin merasimine davet etmesi de bir manada kayda paha bir olaydı ve ben de Ankara’ya gitmeye karar verdim.

Bu, yalnızca kıymetli bir aktiflik ve kıymetli bir bildiri olmanın ötesinde Türkiye’nin siyasi etraflarının temsilcileriyle etkileşim kurma fırsatı da sundu. Bu da ikili alakalar açısından çok değerli bir gelişmeydi.

Yaklaşık 5-7 dakikadır bağlarımızda mevcut olanları sıralıyorum. Bu, en azından listeleyebileceğimiz bir şeylerin olduğunu gösteriyor. Şayet bana 7 yıl evvel sormuş olsaydınız, büyük ihtimalle sıralayacak pek bir şeyim olmazdı

“HER ÜLKE KENDİ TARİHİ İLE YÜZLEŞMELİ”

Başbakan Paşinyan, bir müddettir Ermenistan’daki tarih algısına dair çeşitli ve değerli değerlendirmeleri, tenkit ve teklifle hedefinin ne olduğuna dair soruya ise, “Bence her ülke kendi tarihiyle yüzleşmelidir, bu epey açık bir bahis ve bu bağlamda ne benim ne de Ermenistan Cumhuriyeti’nin özgün bir yaklaşımı olduğunu düşünmüyorum. Biz her vakit tarihimizle ilgilendik, lakin burada değerli olan, tarihin bize sunduğu bilgiyi nerede, nasıl ve hangi emelle kullanacağımızdır.

Aynı vakitte, tarihin bize verdiği iletileri görmek ve bu bildirileri gerçek algılamak da büyük ehemmiyet taşımaktadır. Biliyorsunuz, ‘Tarihten ders çıkarmak gerekir’ formunda bir tabir var, fakat tarihin hiçbir sayfasında dersin ne olduğu açıkça yazılı değildir” dedi.

“TARİHİ BİLGİ KAYNAĞI OLARAK MI KULLANACAĞIZ, YOKSA TARİHİN İÇİNDE Mİ YAŞAYACAĞIZ?”

Tarihin dersin ne olduğunu anlatmadığına dikkat çeken Paşinyan, “Başka bir deyişle, bu çıkarım tarihin içinde direkt yer almaz; hangi dersin çıkarılacağı ve tarihin nasıl algılanacağı, nasıl kullanılacağı büsbütün siyasi bir tercih ve siyasi bir algı problemidir. Bu çok kıymetli bir mevzudur.

Tarihi bir bilgi kaynağı olarak, bugünü ve geleceği anlamaya yönelik bir bilgi kaynağı olarak, bugünü ve geleceği inşa etmeye yönelik bir proje için bir bilgi ve rehberlik kaynağı olarak mı kullanacağız, yoksa tarihin içinde mi yaşayacağız? Bunlar siyasi tercih hususudur.

Çünkü biliyorsunuz, rastgele bir ortamda tarih ve tarihten çıkarılan dersler hakkında konuştuğumuzda, her vakit bir tartışma olacaktır. Zira herkes tarihi kendi siyasi bakış açısına nazaran algılar. Yani birebir toplum içinde bile farklı algılar olabilir.

Bu ortada, şunu da söylemeliyim ki, tarih tahminen de en siyasi bilimlerden yahut en siyasi disiplinlerden biridir. Münasebetiyle, tarihin algılanışı da bir bakıma siyasi bir algı meselesidir” sözlerine yer verdi.

“TARİH İLE BUGÜNÜ AYIRMALIYIZ”

Paşinyan son devirdeki tarih konusundaki telaffuzlarıyla verdiği bildirisi ise şu halde açıkladı:

Hem Ermenistan’da konuşurken hem de diasporadaki yurttaşlarımızla konuşurken, tarih ile bugünü birbirinden ayırmamız gerektiğini vurguluyorum. Tarihi ve bugünü birebir formda algılayamayız, zira bugün bugündür, tarih ise tarihtir. Gelecek ile tarih ortasında hiçbir hududun olmaması mümkün değildir. Zira benim anlayışıma nazaran gelecek, tarihin birebir bir yansıması olmamalıdır.

Gelecek, tarihte düzeltmek yahut daha uygun hale getirmek istediğimiz sayfaları düzgünleştirme fırsatıdır. Fakat bu da tekrar bir siyasi tercih problemidir. Bu nüansı hakikat anlamamız gerektiğini düşünüyorum. Tarihte mutlak bir gerçek yoktur. Tarihin her türlü algılanışı aslında siyasi bir algıdır.

Bu genel olarak böyledir. Lakin siyasi tercihlerine bağlı olarak tarih hakkında mutlak gerçeklere sahip olduklarını kabul eden siyasi güçler vardır. Tarih hakkında kendi mutlak gerçeklerine sahip olan topluluklar, devletler vardır. Ve bu da inkâr edilemez bir gerçektir

“TARİHTEN ÇIKARDIĞIMIZ DERSLERİ BUGÜN DEVLET ÇIKARLARININ VE GELECEĞİN ÇIKARLARINA HİZMET EDECEK BİÇİMDE KULLANMALIYIZ”

Başbakan Nikol Paşinyan, “Bu nedenle benim anlayışım, tarihten çıkardığımız dersleri bugün devlet çıkarlarının ve geleceğin çıkarlarına hizmet edecek formda kullanmamız gerektiğidir. Bu ortada, şunu da belirtmek isterim ki, benim algıma nazaran bu tartışma hem Ermenistan’da hem de diasporada olgunlaşmış durumda. Fakat tekrar vurgulamak isterim ki, burada tarihin değiştirilmesi ya da inkâr edilmesi kelam konusu değil.

Burada bahsedilen, tarihe dair uygulamalı algımızı değiştirmektir. Tarih hangi hedefle, nasıl bir kaynak olarak kullanılmalı, tarihten hangi bilgileri edinmeliyiz? Bu kolay bir soru değil, fakat bunun gerekli olduğuna katiyetle inanıyorum.

Bu gereklidir ve benim müşahedelerim, bu tartışmanın olgunlaştığını gösteriyor. Lakin bu tartışmanın sadece Ermenistan içinde yahut Ermeni etraflarında değil, bölgesel manada da olgunlaşması kıymetlidir, zira bu da bir sorudur.

Tarihi ne için kullanıyoruz, tarihi çatışmaların sonsuza dek sürmesi için mi, yoksa tarihi çatışmaları barışçıl, iş birliğine dayalı ve bölgesel istikrara sahip bir gelecek inşa etmemiz için bir bildiri olarak mı görüyoruz? Ben ikinci bakış açısının savunucusuyum” tabirlerine yer verdi.

“SÖZDE SOYKIRIM DIŞ SİYASETTE ÖNCELİĞİMİZ DEĞİL”

Paşinyan, son periyottaki kelamda soykırım konusundaki sözlerinin ve yorumlarının hem Ermenistan’da hem de Türkiye’de büyük yankı bulduğu hatırlatılarak, bu hususun artık geçmiş bir etap mı, yani Ermenistan-Türkiye bağları açısından bu problem artık geçmişte mi kaldığına yönelik soruyu şu halde yanıtladı:

“Resmi tavrımız, kelamda Ermeni soykırımının milletlerarası alanda tanınmasının bugün dış siyaset önceliklerimiz ortasında yer almadığıdır. Bu, resmi bir tabirdir. Lakin bu bağlamda açıklığa kavuşturulması çok kıymetli ve gerekli olan kimi sorular bulunmakta.

Ben bu sorular hakkında daima olarak hem Ermenistan’da hem de yurtdışında yurttaşlarımızla yaptığım görüşmelerde, çoklukla çalışma seviyesinde konuşuyorum ve bunun hakkında kamuya açık bir halde konuşmak için de düzgün bir fırsat olduğunu düşünüyorum.

Öncelikle şunu söylemeliyim ki, bu tartışmalar ve manipülasyonlar Ermenistan’da ve sadece Ermenistan’da değil, farklı etraflarda de yapılıyor. Medz Yeğern’in (Büyük Felaket) inkâr edilmesi, unutulması yahut reddedilmesi üzere telaffuzlar gündeme geliyor. Ermenistan’da ve Ermeniler ortasında bunun tartışılmaz bir gerçek olduğunu çok net bir formda söz etmek istiyorum.

Yani bizim gerçekliğimizde bunu inkâr etmek ya da bundan vazgeçmek mümkün değildir. Zira bu hepimiz için inkâr edilemez bir gerçektir. Fakat sıkıntı bununla ilgili değil. Yanılmıyorsam, yakın vakitte Münih’te Ermenilerle yaptığım bir toplantıda yaptığım konuşmada direkt şunu söyledim. ‘Sevgili yurttaşlar, uzak bir ülkenin parlamentosu yahut hükümeti bir karar aldığında, biz bu karardan büyük bir memnunluk duyuyoruz.

Bizim gerçekliğimizde durum budur ve bunda bilinmeyen bir şey yok. Lakin bu çeşit kararlar alındığında ve o kararın getirdiği coşku ya da sevinç kaybolduğunda, bir sonraki anda şu soru ortaya çıkıyor: Bu karar bizim yakın etrafımızla olan ilgilerimiz açısından bize ne sağlıyor? Yakın etrafımızda gerginlikler yaşadığımızda, bu gerginlikler ülkemizde, bölgemizde istikrar, barış hususlarına ne ölçüde katkı sağlıyor?’

Burada da şu soru ortaya çıkıyor: Ermenistan’ın devlet çıkarlarına hizmet etmeye nerede ve nasıl odaklanmalıyız, bildiğimiz gerçekleri, tarihî gerçekler de dahil olmak üzere, nerede ve nasıl vurgulamalı ve bu gerçeklere dayanmalıyız? Zira o büyük trajedinin yaşandığı devir, Ermenistan Cumhuriyeti’nin olmadığı bir periyottu. Bugün memleketler arası alanda tanınan bir Ermenistan Cumhuriyeti var ve bu memleketler arası tanınmış devlet, kendi vatandaşlarının güvenliğini ve refahını sağlama fırsatına sahip. Fakat bunun için makul kaideler gereklidir ve bu açıdan Ermenistan özgün bir ülke değildir”

“BARIŞ VE GÜZEL MÜNASEBETLER ÖNCELİKLE YAKIN ETRAFIMIZDA, EN YAKIN KOMŞULARIMIZLA OLAN MÜNASEBETLERİMİZDE GEREKLİDİR”

Ermenistan vatandaşları ile yaptığı görüşmelerde barışa ne kadar katkı sağlandığına değindiğini aktaran Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, ”Tüm ülkeler ve hepimiz barışa ne kadar paha veriyoruz, lakin barış öncelikle bölgesel bir olgudur. Sonuç olarak şunu söyleyebilirim ki, bunu biraz esprili bir lisanla lisana getirmiştim, hükümetimizin büyük bir memleketler arası muvaffakiyet elde ettiğini ve Ermenistan Cumhuriyeti için barışı garanti edebileceğimizi söyleyebilirim.

Örneğin, Avustralya ile. Burada Avustralyalı ortaklarımızdan özür diliyorum, onları bu biçimde örnek verdiğim için, fakat bunda olumsuz bir mana yok. Büyük bir muvaffakiyet elde ettik, barış sağladık ancak Avustralya ile, ancak Yeni Zelanda ile, ancak Brezilya ile; ki sahiden de bu ülkelerle uygun bağlantılarımız var ve bundan memnuniyet duyuyoruz. Lakin barış ve âlâ bağlantılar öncelikle yakın etrafımızda, en yakın komşularımızla olan münasebetlerimizde gereklidir.

Çünkü ülkemizin güvenliği ve refahı için somut sonuçlar doğuran barış, buradaki barıştır. Elbette burada global güvenlik konusuna değinmiyorum, zira yarım yüzyıldan uzun bir müddettir dünya nükleer kriz kaygısı taşıyor. Bu bağlamda global sıkıntıları bir kenara bırakıyorum, ki bunlar da elbette memleketler arası toplumun bir kesimi olarak gündemimizde yer alıyor. Lakin bizim muhtaçlığımız olan barış, ulaşılabilir olan barıştır, yani burada ve artık olan barıştır. Bu nedenle öncelikle bölgesel barışı düşünmeliyiz ve benim algıma nazaran tarihten çıkarmamız gereken ders de budur.” dedi.

Türk basın mensuplarıyla bir ortaya geldiği salonda 2020 yılında mahallî Ermeni televizyon kanallarından birine röportaj verdiğini ve bu röportajda kendisine ”Türkiye’nin Ermenistan’ın güvenliği için bir tehdit oluşturmama ihtimali var mı?” sorusu sorulduğunu aktaran Paşinyan, ”Benim karşılığım ise şu olmuştu: Evet, bu soruyu sormalıyız ve yanıtlamaya çalışmalıyız. Zira varsayıyorum ki Türkiye de Ermenistan hakkında tıpkı soruyu soracaktır. Ve vazife sürecim boyunca, bu soruya karşılık aramaya çalışıyorum, üstelik bahsedilen bağlam da dahil olmak üzere. Ve elbette, bu açıklamalar Ermenistan’da herkes tarafından güzel karşılanmıyor.

Ayrıca, bir noktaya değinmek istiyorum: Anayasamızda ‘Batı Ermenistan’ tabiri yer almıyor. ‘Batı Ermenistan’ tabiri öbür yerlerde mevcut, lakin Anayasa’da bulunmuyor. Yakın vakitte bir yayında kamuya açık olarak şu açıklamayı yaptım: Benim algıma nazaran, Batı Ermenistan, Ermenistan Cumhuriyeti’nin Armavir bölgesidir, Armavir bölgesindeki muhakkak yerleşim yerleri ve Şirak bölgesindeki kimi yerleşimlerdir. Pekala neden, neden bu açıklamayı yapıyorum? Bu açıklamayı yapmamın nedenleri hakkında Ermenistan’da çeşitli farklı teoriler var” açıklamasını yaptı.